زیبایی شناسی اثار سلطان محمد

لینک دریافت خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  قابل ویرایش پرینت

تعداد صفحات: 17

بنام خدا

زیبایی شناسی اثار سلطان محمد ، هنرمند نقاش مکتب تبریز 2

نوشته دکتر حبیب الله ایت اللهی

از دانشگاه شاهد

چکیده :

سلطان محمد ، هنرمند نقاش مکتب تبریز 2 ، یکی برجسته نگارگران ایرانی ست که تواند ، دیدگاه مختلف ، کمال الدین بهزاد ، هنرمند شاخص مکتب هرات ، برابری همسنگی نماید . اگر بهزاد مسیر تحول هنر خود ، مانند جنید سلطانی تبریزی ، خود رنگ هماهنگ گرم ، ترکیب بندی استوارو قطری نامتعادل ، فشرده کردن فضا محدوده نگاره خود، خویشتن جهان هنر تحمیل کند ؛ سلطان محمد ، نوبه خود، بهره گیری رنگ متضاد مکمل ، ترکیب بندی محوری قطری عمودی محور قرار دادن نقطه دید بیننده اثر ، پیوند دادن فضای مرز بیرونی فضای نگاره درونی ، خویشتن تارک هنر نگارگری ایرانی مستقر سازد . همان اندازه که بهزاد بستن فضای نگاره پوند دادن فضای بیننده ، بیننده اثر خویش محبوس سازد ، سلطان محمد خلاف ، باز نگاه داشتن فضای بیرونی حذف مرزها ارتباط دادن بوسیله منظره عناصر ترکیبگر نگاره ، بیننده یک فضای روحانی عرفانی بدون مرز غوطه ور سازد. او فضا، حرکت ، زمان شکل ذوب کردن رنگها یکدیگر پیوند دهد . او شک هنرمند بزرگ عارفی ست که اندازه که شایستگی مقام مرتبت اوست ، جهانیان شناسانده نشده .

واژه کلیدی : کمال الدین بهزاد ، سلطان محمد ، ذره گرایی ، ترکیب بندی استوار نا متعادل ، نقطه ـ محور

مقدمه :

سلطان محمد ، هنرمند نقاش مکتب تبریز 2 ، هنرمندان ایرانی ست که شاخص نقاش مکتب تبریز 2 باشد . علاوه ابداع متعددی که نقاشی ایران عهد صفویان ایجاد کرده تاثیر بسیار زیادی هنرمندان همعصر خود مکتب تبریز حتی مکتب اصفهان مکتب شیراز 2 ازموده . تاریخ تولد او اختلاف ست . برخی او متولد سال 870 برخی 880 هجری قمری نوشته اند ، بنابرین ربع چهارم سده نهم هجری متولد شده نیمه اول سده دهم ( نیمه نخست سده پانزدهم مسیحی) اوج شهرت اقتدار هنری رسیده .

از همکاران معاصران او تبریز ، توان اقامیرک ، میر خلیل منصور ، سید میرزا علی (پسر سلطان محمد ) ، محمدی ، (که برخی او فرزند سلطان محمد دانسته اند) ، میر سید علی ، مظفر علی شاگردانش توان نام برد. ازین میان ، محمدی بیشتر طراحی علاقه مند ست صحنه زندگی روستائی طراحی نماید. طراحی او یک واقعی گرایی ویژه برخوردارست . اقا میرک میر خلیل مصور تاثیرات زیادی سلطان محمد برگرفته اند . بعضی تاریخ هنر نویسان سلطان محمد اقامیرک یک ردیف دانسته اند (1) ؛ شاید اشتباه انجا ناشی شده باشد که دو هنرمند ارتباط هنری دوستانه بسیار زیادی داشته اند .

*****

درک اثار سلطان محمد ، شاید اسانی درک اثار کمال الدین بهزاد نباشد ، هر چند که سلطان محمد مواردی بهزاد متاثر شده ( بنابر نوشته برخی نویسندگان تاریخ هنر نویسان چون شیلا کنبای) ؛ باید توجه داشت که سلطان محمد زمان خود محیط هنری خود اندازه کافی شهرت اقتدار هنری برخوردار بوده که بتواند تاثیر گذار باشد ثیر پذیر ؛ ولی حقیقت او، اگر او کسی متاثر شده باشد ، جنید سلطانی تبریزی (مشهور جنید بغدادی ، شاید دلیل که او بنیان گذار مکتب بغداد باشد ) ست . جنید ، نه تنها سلطان محمد تاثیر گذاشته بلکه بهزاد او متاثر شده . برخی اثار دوره اول شکوفایی بهزاد ، ما تاثیر جنید سلطانی بخوبی مشاهده کنیم ( صحنه امدن همایون کاخ همای صحنه فرار یوسف زلیخا دیدگاه رنگ وعناصر تزیینی مقایسه گردد). نگاره » رفتن همایون درکاخ همای » ، تزیینات هندسی دیوار درونی کاخ رنگ لاجورد طرحی مشبک تنیده باشد . ما گونه اذینگری اثار بهزاد بینیم. سوی دیگر ، ترکیب بندی کار همانند » فرار یوسف زلیخا » (اثر جاودانه بهزاد) ، یک ترکیب بندی اساس اصل » عدم تعادل پایدار » ، که سده هفدهم هیجدهم ، ایتالیا سپس سایر کشورهای اروپا بوسیله جریان کاتولک-درباری » باروک » مطرح گردید، مشاهده شود . چون اثار اغلب بدون امضاء هستند ، بعضی کارشناسان انها جنید بعض دیگر بهزاد نسبت داده اند ازین بررسی یک پرسش یک » ادعا » مطرح گردد ؛ پرسش ست که ایا نگاره جنید سلطانی ست بهزاد دیگر کارهایش اوتقلید کرده اصولا اثر بهزاد ست؟ ادعا چنین ست : پیش سده شانزدهم مسیحی هنرهای خاور باختر چنین اصلی هنر بیان نشده . جریان باروک انرا سده هفدهم مطرح سازد، حالیکه بهزاد ، یک سده پیش شایستگی ازین اصل اثار خود استفاده کند .

در تاثیر پذیری سلطان محمد جنید نمونه چندان خور توجهی دست نداریم تنها نظریه یی بیش نیست. سوی دیگز، نگاره سلطان محمد ، اغلب پر تصویرهای انسانی ست ترکیب بندی هایش بسیار فشرده عناصر ترکیب انچنان پیوسته اند که گویی چینش انها ترکیب، سلطان محمد انها مثابه » ذرات » زیبایی شناسی » ذره گرایی » استفاده کرده .

گروهی دیگر عقیده ست که امدن کمال الدین بهزاد تبریز ، سلطان محمد چند زمانی شاگردی او کرده . عقیده چندان پایه استواری ندارد زیرا درین هنگام سلطان محمد استادی شناخته شده بوده خود شاگردانی تربیت کرده .در باره تاثیر پذیری سلطان محمد بهزاد ، شاید بتوان نمونه چند ارائه کرد توان چنین توجیه کرد سلطان محمد انها منظور شناخت بیشتر بهتر بهزاد ساخته است، ولی هر حال، بازهم شاکله ویژگی سلطان محمد درین گونه اثار برتری دارند.

*****

انچه که نگارگری ایرانی سده هشتم دهم خور توجه اهمیت ست ویژگی نگره یی مکاتب مختلف ست ؛ مثال : مکتب شیراز 1 اغلب ترکیب بندی صورت افقی میان قرار گرفته اند نوشته بالا پایین اند تقریبا هیچ وجه وارد ترکیب بندی اثر نمی شوند (بر خلاف اثار مکتب هرات) . درین گونه اثار ، نگاره حدود یک سوم گیرد ؛ ، ترکیب بندی مربع ضلع کوچکتر ترکیب انجام گیرد اغلب پایین ندرت وسط ؛ همه اثار هماهنگی رنگی تضاد رنگی رجحان یابد توجه طراحی بیشتر توجه رنگامیزی ست ؛ تناسبات کمتر طراحی اهمیت داده شود تعادل همه نگارها گونه یی ست